Η Επανένωση της Γερμανίας: Προκλήσεις και Μελλοντικές Προοπτικές
Στις 3 Οκτωβρίου συμπληρώνονται 35 χρόνια από την ανασυγκρότηση της Γερμανίας μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Η συγκυρία αυτή, σε μία εποχή που η χώρα αντιμετωπίζει για πρώτη φορά στην σύγχρονη πολιτική της ιστορία πρόωρες ομοσπονδιακές εκλογές, επιβάλλει έναν ειλικρινή και περιεκτικό απολογισμό της μακράς διαδικασίας σύγκλισης. Ιδιαίτερα, καθώς η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) βιώνει μια ανησυχητική αύξηση, καθίσταται απαραίτητο να επαναξιολογηθεί η πολιτική και κοινωνική κατάσταση.
Σε αυτή την ανάγκη αντανακλάται το έργο του διακεκριμένου Γερμανού κοινωνιολόγου, Steffen Mau, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί από την εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung ως ο «πιο περιζήτητος κοινωνικός εμπειρογνώμονας της χώρας». Ο Mau παρουσίασε το τελευταίο του βιβλίο «Ungleich vereint. Warum der Osten anders bleibt» (Άνισα ενωμένοι. Γιατί η Ανατολή παραμένει διαφορετική) στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της 21ης Διεθνούς Έκθεση Βιβλίου, όπου μίλησε για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η σύγχρονη Γερμανία σε μία ανοιχτή συζήτηση με τον δημοσιογράφο Τάσο Τέλλογλου.
Η εκδήλωση αυτή μάλιστα έλαβε χώρα λίγες μόνο ημέρες μετά την έκδοση πορίσματος από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο υπήρχαν σαφείς ενδείξεις ότι η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) μπορεί να χαρακτηριστεί «αποδεδειγμένα εξτρεμιστική». Ο Mau επισημαίνει ότι τα πολιτικά κόμματα επικεντρώθηκαν υπερβολικά στη δικαστική αντιμετώπιση της AfD, παραβλέποντας την ανάγκη για μια πολυδιάστατη πολιτική αντιπαράθεση.
Η Ανατολική Γερμανία διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο σε αυτή τη διαδικασία, καθώς τα ποσοστά της ακροδεξιάς εκεί είναι σημαντικά υψηλότερα από ότι στη Δυτική Γερμανία. Στο βιβλίο του, ο Mau αναλύει τις βαθύτερες αιτίες αυτού του φαινομένου, επισημαίνοντας το δημογραφικό σοκ που υπήρξε την περίοδο 1989-1991, το οποίο οδήγησε σε πτώση των γεννήσεων κατά 60% και σε μαζική μετανάστευση. «Η Ανατολική Γερμανία παραμένει μια συρρικνούμενη περιοχή – και οι τέτοιες περιοχές είναι κοινωνίες φόβου,» αναφέρει χαρακτηριστικά, καταδεικνύοντας το έντονο οικονομικό χάσμα που εξακολουθεί να υφίσταται σε σχέση με τη Δύση.
Με δεδομένο ότι οι πόροι για την εφαρμογή της Μετάβασης (Wende) προήλθαν κυρίως από τη Δυτική Γερμανία, οι Ανατολικογερμανοί βρέθηκαν σε μια κατάσταση όπου οι κανόνες λειτουργίας είχαν ήδη καθοριστεί χωρίς τη συμμετοχή τους. «Είναι ψυχολογικά ενοχλητικό να σας λένε πώς πρέπει να γίνονται τα πράγματα. Η Ελλάδα έχει παρόμοια εμπειρία με την κρίση χρέους…», συμπληρώνει ο Mau.
Ένα από τα κύρια ζητήματα που επηρεάζουν την Ανατολική Γερμανία είναι η περιορισμένη παρουσία οργανισμών όπως τα συνδικάτα και οι σύλλογοι, που είναι καίριοι για να δημιουργήσουν κοινωνίες με υγιείς δημοκρατικούς θεσμούς. Στο βιβλίο του, ο Mau προτείνει τη χρήση εναλλακτικών εργαλείων όπως τα Συμβούλια Πολιτών (Bürgerräte), τα οποία έχουν αποδειχθεί ότι ενδυναμώνουν τους πολίτες και δημιουργούν την αίσθηση ότι έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν την κατάσταση. Μάλιστα, τέτοια εργαλεία έχουν ήδη αναφερθεί στην κυβερνητική προγραμματική συμφωνία, επισημαίνοντας τη σπουδαιότητά τους για την αναζωογόνηση της Δημοκρατίας.