Αναστενάρηδες της Μαυρολεύκης: Μια Παράδοση που Ζωντανεύει

Ερεύνηση – Επιμέλεια: Ιωάννης Στ. Σταυρίδης

(Από την εφημερίδα «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» στις 26.5.1946)

Η αναβίωση της παράδοσης των Αναστενάρηδων στη Μαυρολεύκη είναι ένα πολιτιστικό φαινόμενο που συνδυάζει τη λαϊκή παράδοση με θρησκευτικές τελετές. Τα τέσσερα σχέδια του καλλιτέχνη Μίλτη Παρασκευαϊδη, που αποτυπώνουν τις εφετινές εκδηλώσεις, μας μεταφέρουν στο κλίμα του εθίμου. Στην παραπάνω εικονογράφηση, έχουμε τη «Αρχιαναστενάρισσα» Ειρήνη Στήκου και τον αναστενάρη Δημήτριο Γκουζή, καθώς και την Καλλιόπη Κωστάρου, «ειδικό» γκαϊντατζή της περιοχής, οι οποίοι γιόρτασαν τον Άγιο Κωνσταντίνο, πραγματοποιώντας τα παραδοσιακά έθιμα που διασώζουν την ιστορία τους από τον οικισμό Κωστή της Θράκης.

Η τελετή του «πυροβάδισματος» πραγματοποιήθηκε γύρω στις 5 μ.μ. και ανέδειξε τη μαγεία του εθίμου, η οποία, ωστόσο, φαίνεται ότι δεν πείθει όλους. Ο Παρασκευαϊδης, στην επιστολή του, δηλώνει ότι δεν πείθεται για το φαινόμενο του πυροβαδίσματος, εξηγώντας ότι μια επιστημονική διαφώτιση ίσως διαφωτίσει τη διαδικασία, ώστε να μην καταργηθεί αυτό το ενδιαφέρον και όμορφο έθιμο για θρησκευτικούς λόγους.

Ο ρόλος της Ψυχικής Ενέργειας στις Τελετές

Στις 9 Ιουνίου 1946, η εφημερίδα «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» δημοσιεύει άρθρο του Αγγ. Τανάγρα, προέδρου της Εταιρίας Ψυχικών Ερευνών, ο οποίος αναλύει τη φαινόμενη ψυχική ραδιενέργεια που εκπέμπεται από τους Αναστενάρηδες κατά την διάρκεια των τελετών. Αυτή η μετάσταση πίστης και αφοσίωσης φαίνεται ότι δημιουργεί ένα «περιβάλλον» που προστατεύει τους συμμετέχοντες από τις καυτές επιφάνειες και άλλες χημικές αλληλεπιδράσεις.

Αναφέρεται ότι σε παρόμοιες τελετές στην Ινδία, οι παριστάμενοι περπατούν πάνω από φωτιά χωρίς να υποστούν εγκαύματα, γεγονός που ενισχύει την υπόθεση της ψυχικής ενέργειας. Ο Κάντα Μπόξ, φακίρης από την Ινδία το 1935, να έχει διαπιστωθεί ότι μπαίνει σε μεγάλη φωτιά χωρίς να καεί, γεγονός που ενισχύει τις υπερφυσικές θεωρίες γύρω από το πυροβάδισμα.

Η Αναζήτηση των Αυθεντικών Αναστενάρηδων

Η ερευνητική προσπάθεια για την ανακάλυψη των γνήσιων Αναστενάρηδων ξεκίνησε το 1935, ως απάντηση στην προσπάθεια των Βουλγάρων να οικειοποιηθούν την παράδοση και να την ταυτίσουν με την τοπική τους κουλτούρα. Με την επαφή και τη συνεργασία με νόμιμους τοπικούς παράγοντες και πολιτικούς, η προσπάθεια για την αναβίωση του εθίμου πήρε σάρκα και οστά, χάρη στην υποστήριξη του τότε υπουργού, κ. Νικολούδη, και άλλων παραγόντων της περιοχής.

Παρά τις δυσκολίες κατά την περίοδο της βουλγαρικής κατοχής, με την απελευθέρωση, οι προσπάθειες αναβίωσης επαναλήφθηκαν. Ο κ. Χατζηγεωργίου και άλλοι συμπαραστάτες εργάστηκαν από κοινού για να επαναφέρουν τους Αναστενάρηδες στη δημοσιότητα και να ανασυνθέσουν το έθιμο, αν και οι πρόοδοι αποδείχθηκαν περιορισμένες λόγω πολιτικών παραγόντων και δημόσιων ενασχολήσεων.

Με συνέπεια και υπομονή, οι Αναστενάρηδες κατάφεραν να επανακαθιερώσουν την παράδοσή τους και να επαναφέρουν ένα κομμάτι της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, το οποίο παραμένει ζωντανό μέχρι σήμερα.