Γκρίκο: Μια Γλώσσα Περηφάνειας
Η ανθρωπολόγος της γλώσσας και επισκέπτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μανουέλα Πελεγκρίνο, σε μια εκδήλωση για το βιβλίο της με τίτλο «Ελληνική γλώσσα, ιταλικό τοπίο», επισήμανε τη σημαντική μεταστροφή στην αντίληψη γύρω από τη διάλεκτο Γκρίκο. Όπως ανέφερε, «Παλαιότερα, οι άνθρωποι θεωρούσαν τα Γκρίκο μια μπάσταρδη γλώσσα. Σήμερα όμως, είναι μια γλώσσα περηφάνειας, καθώς η στάση της κοινωνίας έχει αλλάξει». Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της 21ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης.
Μιλώντας για τα Γκρίκο, μια ζωντανή διάλεκτο που συναντάμε στην περιοχή του Σαλέντο και τα χωριά της Απουλίας, η κα. Πελεγκρίνο εξήγησε ότι αυτή η γλώσσα συνδυάζει με έναν ιδιαίτερο τρόπο ιταλικά και ελληνικά, τόσο αρχαία όσο και νέα. Ανέφερε, «τα Γκρίκο προέρχονται από τον κόσμο των μειονοτικών γλωσσών», προσθέτοντας μια προσωπική διάσταση στην παρουσίαση της γλώσσας. «Ενώ δηλώνω Ελληνίδα, χρειάζεται να διευκρινίσω πως το να είσαι Γκρίκο δεν σημαίνει μόνο να είσαι Έλληνας, αλλά και Ιταλός», υποστήριξε.
Η κα. Πελεγκρίνο μοιράστηκε τις προσωπικές της εμπειρίες, επισημαίνοντας ότι τα Γκρίκο δεν είναι η μητρική της γλώσσα. Ωστόσο, θύμισε τις αναμνήσεις της από τη γιαγιά της, η οποία πέθανε σε ηλικία 104 ετών και μιλούσε Γκρίκο. «Κάθε βράδυ ρωτούσα τον πατέρα μου για τη σημασία διαφόρων λέξεων. Η Ελλάδα σημαίνει πολλά για μένα, αν και η σύνδεσή μου δεν περιορίζεται μόνο στη γλώσσα», δήλωσε, χαρακτηρίζοντας τους ανθρώπους που μιλούν Γκρίκο ως «ζωντανά μνημεία» του πολιτισμού.
Η κα. Πελεγκρίνο επεσήμανε την ανάγκη για δημιουργική επικοινωνία. Εξήγησε ότι «ο όρος “ζωντανό μνημείο” περιλαμβάνει τη γλώσσα που είναι ακόμη εν ζωή, διατηρούμενη από φυσικούς ομιλητές». Ανέφερε ότι οι συναντήσεις μεταξύ του τοπικού πληθυσμού και των επισκεπτών προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες για αλληλεπίδραση, όπου η γλώσσα γίνεται μέρος ενός πλουσιότερου πολιτισμικού διαλόγου.
Η ανθρωπολόγος τόνισε την αλλαγή στάσης απέναντι στις μειονοτικές διαλέκτους τα τελευταία χρόνια, αναφέροντας “έναν νέο ενδιαφέρον από πλευράς Ελλάδας προς αυτές τις γλώσσες”. Υπογράμμισε ότι τα Γκρίκο μπορεί να ενισχύσουν τις σχέσεις ανάμεσα στη νότια Ιταλία και την Ελλάδα, ωστόσο, χρειάζεται να γίνουν πιο ενεργές δράσεις πέρα από τη ρητορική.
Απαντώντας σε ερωτήσεις για τις διαφορές σε νοοτροπία μεταξύ των Ιταλών που μιλούν Γκρίκο, ανέφερε ότι, στην πραγματικότητα, «η διγλωσσία εμπλουτίζει την επικοινωνία». Δε δίστασε να τονίσει ότι οι δίγλωσσοι άνθρωποι νιώθουν πλούσιοι και έχουν την ικανότητα να δημιουργούν πλούσιες γλωσσικές οσμώσεις.
Ο καθηγητής Μάρκετινγκ και Καινοτομίας στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ, Λουίτζι Ντε Λούκα, επεσήμανε τη μοναδικότητα της περιοχής του Σαλέντο, όπου η διάλεκτος Γκρίκο επιβιώνει. Σχολίασε ότι αυτή η περιοχή συνενώνει αντιθετικές δυνάμεις και προσφέρει μια συμβολική κοσμοθεωρία, εμπλουτισμένη από τη μουσική. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, περιγράφονται οι ιστορίες των σχέσεων ανάμεσα στην Ελλάδα και τη νότια Ιταλία, καθώς και η ανάγκη για τον επαναπροσδιορισμό του γλωσσικού μέλλοντος.
Τέλος, ο καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, Γιώργος Αγγελόπουλος, καταχώρισε το έργο της κας Πελεγκρίνο ως την πρώτη εθνογραφική μελέτη που εκπονείται από φυσική ομιλήτρια της γλώσσας. Αναφέρθηκε σε δημογραφικές αλλαγές, υπογραμμίζοντας ότι το 1960 ο πληθυσμός ομιλητών Γκρίκο ήταν περίπου 20.000, μια κατάσταση που άλλαξε δραματικά από το 1990 και μετά λόγω γήρανσης του πληθυσμού.
«Η μελέτη της πόρους της γλώσσας μας δείχνει περισσότερα για τους ομιλητές της και λιγότερα για την ταυτότητά τους. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πώς ζουν τη γλώσσα τους και πώς τους επηρεάζει», πρόσθεσε, υπογραμμίζοντας την ενδυνάμωση του ατόμου μέσα από την αναγνώριση των γλωσσικών διαφορών.