Η Αρχιτεκτονική των Πολυκατοικιών στην Ελλάδα

Σε αυτό το κείμενο, σκοπός μου είναι να αναλύσω την αρχιτεκτονική των ελληνικών πολυκατοικιών, ένα φαινόμενο που χαρακτηρίζω ως «το αρχιτεκτονικό πρόβλημα της Ελλάδας». Η ανάλυση αυτή θα υιοθετήσει μια σημειολογική προσέγγιση, με ιδιαίτερη έμφαση σε μια ίσως λανθάνουσα ταξική διάσταση.

Στο παρελθόν, συμμετείχα σε μια διαδικτυακή συζήτηση με αρχιτέκτονες και άλλους επαγγελματίες, οι οποίοι υποστήριζαν την παγκόσμια «επανόρθωση» (revival) της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Η συζήτηση εξελίχθηκε και φτάσαμε στη Θεσσαλονίκη, όπου ένας από τους συμμετέχοντες, κοιτώντας μια φωτογραφία της πόλης, παρατήρησε: «α ναι… τα ατελείωτα μπαλκόνια που συναντά κανείς και στη Βηρυτό».

Αυτά τα «ατελείωτα μπαλκόνια» που αναφέρθηκαν, τι ακριβώς εκφράζουν; Πώς ερμηνεύονται ως οπτικά ερεθίσματα στον νου ενός περιπατητή, πέρα από το γεγονός ότι δεν θυμίζουν σε τίποτα τον ελληνικό χώρο, είτε αρχαίο, είτε οθωμανικό, είτε μοντέρνο;

Η προσωπική μου αντίληψη είναι ότι αυτά τα μπαλκόνια εκφράζουν μια κακομαθημένη συμπεριφορά. Μια σημειωτική ανάλυση με άξονα τις ταξικές δομές του κοινωνικού ιστού, φανερώνει ότι πρόκειται για μια απεγνωσμένη προσπάθεια της μεσαίας και εργατικής τάξης να «αποδείξουν» την ικανότητά τους να διαθέτουν μπαλκόνι, βεράντα ή ακόμη και πισίνα.

Αυτή η παρατήρηση, όμως, εγείρει ερωτήματα. Πρέπει να σταματήσουμε την κατασκευή μπαλκονιών; Φυσικά, δεν υποστηρίζω κάτι τέτοιο. Επίσης, το γεγονός ότι μπαλκόνια είναι εφικτά λόγω της αστικής τάξης, δεν σημαίνει ότι υπάρχει μονοπώλιο στους προεξοχές. Εντούτοις, καταδεικνύει ότι η μοντέρνα και η σύγχρονη αρχιτεκτονική στη νεοελληνική κοινωνία έχουν αποτύχει κάπου στην εκτέλεσή τους.

Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 19-20.04.2025