Μια διδακτική ιστορία χωρίς διδακτισμό

Η Διαχρονικότητα του «Παραμύθι χωρίς όνομα»

Το έργο της Πηνελόπης Δέλτα, «Παραμύθι χωρίς όνομα», έχει διαβαστεί από γενιές και συνεχίζει να γοητεύει το κοινό μέχρι σήμερα. Δημοσιεύθηκε πρώτη φορά το 1910 και φέτος εορτάζει τη 115η επέτειό του. Το 1959, διασκευάστηκε για το θέατρο από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη, επιτυγχάνοντας σημαντική αποδοχή και προκαλώντας πολλές συζητήσεις της εποχής του. Παρά το ότι αρχικά προοριζόταν για παιδιά, το έργο έχει αποδειχθεί ένα πολύτιμο ανάγνωσμα και για το ενήλικο κοινό, αποτελώντας αντικείμενο φιλολογικής και ιστορικής έρευνας για δεκαετίες.

Το «Παραμύθι χωρίς όνομα» δεν είναι απλώς ένα παιδικό ανάγνωσμα, αλλά ένα αλληγορικό πολιτικό μυθιστόρημα, που συνδέεται στενά με τη νεότερη ελληνική ιστορία αλλά και με τις προκλήσεις που βίωσαν πολλές χώρες κατά την αναζήτηση της ισορροπίας τους. Γραμμένο σε μια εποχή που η δημοτική γλώσσα υπήρξε το κύριο μέσο έκφρασης, το έργο αυτό έχει ρίζες στην Ελλάδα μετά τον ταπεινωτικό πόλεμο του 1897 και αποτυπώνει τις ανθρωπιστικές ανησυχίες της συγγραφέως για την κοινωνία της εποχής.

Η Πολιτική και Κοινωνική Διάσταση του Έργου

Η πλοκή του έργου διαδραματίζεται σε ένα φανταστικό βασίλειο, όπου επικρατεί χάος μετά τον θάνατο του βασιλιά Συνετού. Ο διάδοχός του, Αστόχαστος, άφησε τη χώρα στα χέρια διεφθαρμένων αξιωματούχων που ληστεύουν τα δημόσια ταμεία, οδηγώντας τη βασιλική οικογένεια στην απόλυτη εξαθλίωση. Τα παιδιά του μάλιστα είναι αγράμματα και δεν γνωρίζουν τον κόσμο γύρω τους, προσφέροντας μια σαφή κριτική στη γενικότερη παρακμή που βιώνει η κοινωνία.

Η ανατροπή αυτού του σάπιου καθεστώτος έρχεται από τον νεαρό γιο του Αστόχαστου. Με τη βοήθεια της αδελφής του, επιχειρεί να αναμορφώσει το βασίλειο, προχωρώντας σε ριζικές μεταρρυθμίσεις. Εξορίζει τους διεφθαρμένους και επαναφέρει την καλλιέργεια και το εμπόριο, ενώ αποκαθιστά και την εκπαίδευση, διδάσκοντας πρώτα τον εαυτό του.

Ιστορικό και Κοινωνικό Πλαίσιο

Στο επίμετρο της νέας έκδοσης, η Ιωάννα Πετροπούλου εμβαθύνει στο ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο που περιβάλλει το έργο. Η Πηνελόπη Δέλτα, κόρη του Εμμανουήλ Μπενάκη, γνώρισε από νωρίς την κοινωνική ανισότητα και την οικονομική εκμετάλλευση. Η οικογένειά της την υποχρέωσε σε έναν γάμο συμφερόντων, ενώ ο ερμηνευτικός της λόγος παρέχει μια έντονα προσωπική διάσταση στο έργο.

Η επιστολογραφία της με τον Ίωνα Δραγούμη, που υπήρξε μυστικός της έρωτας, αποκαλύπτει τις κραδασμούς και τις πιέσεις που βίωσαν και οι δύο από τις φθόρες του γάμου της. Οι επιστολές αυτές χρησιμεύουν ως μαρτυρίες αλλά και ως πηγές έμπνευσης, ενισχύοντας τη λογοτεχνική της δουλειά και προσδιορίζοντας τη θέση του Δραγούμη στο έργο της ως βασιλόπουλο.

Αναλύοντας το έργο, η Πετροπούλου αποκαλύπτει το πώς η Δέλτα αντλεί από διάφορους πολιτικούς και κοινωνικούς προβληματισμούς της εποχής, όπως τις ιδέες του Παύλου Μελά, του Γεωργίου Σκληρού και τα πολιτικά σχήματα του Δραγούμη. Καθώς η Δέλτα προσαρμόζει τις απόψεις τους για να δημιουργήσει μια νέα αφήγηση, αναδεικνύει τη σύγκρουση μεταξύ της διεφθαρμένης κρατικής μηχανής και των αναγκών του έθνους.

Το «Παραμύθι χωρίς όνομα» τελικά, αποτελεί μια γκροτέσκα αλλά διδακτική ιστορία που προσεγγίζει τις τύχες του ελληνισμού, αντλώντας από το παρελθόν μας ώστε να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις του παρόντος.