Ελληνοαμερικανικές Σχέσεις: Μια Ιστορική Ανάλυση από το 1974 έως το 2024
Οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις έχουν αποτελέσει αντικείμενο εκτενούς μελέτης τα τελευταία 50 χρόνια, με πιο πρόσφατη μια έρευνα που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του 10ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, το οποίο διεξάγεται στους Δελφούς από τις 9 έως τις 12 Απριλίου. Σε αυτή την έρευνα, εξετάζεται η αντίληψη της ελληνικής κοινωνίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1974 έως το 2024, καθώς και οι παράγοντες που έχουν επηρεάσει αυτή τη σχέση.
Ειδικότερα, οι ερευνήτριες, κα Ειρήνη Καραμούζη, Καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Σέφιλντ και το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας, και κα Λαμπρινή Ρόρη, Επίκουρη Καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης του ΕΚΠΑ, αναφέρθηκαν στα ιστορικά «τραύματα» που έχουν διαμορφώσει τη στάση της ελληνικής κοινωνίας προς τις ΗΠΑ. Αυτά περιλαμβάνουν την Δικτατορία και το Κυπριακό, τα οποία λειτουργούν ως η «μήτρα» του αντιαμερικανισμού από το 1974, καθώς και οι συνέπειες από την παρουσία των αμερικανικών βάσεων και φαινόμενα όπως η τρομοκρατία και η βεβήλωση του αγάλματος του Χ. Τρουμαν.
Η έρευνα προσφέρει μια πλούσια ανασκόπηση των φαινομένων αντιαμερικανισμού στην ελληνική κοινωνία και τις αλλαγές της στάσης αυτής με την πάροδο του χρόνου, χρησιμοποιώντας δεδομένα από παλαιότερες μελέτες. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το επίπεδο του αντιαμερικανισμού σχετίζεται άμεσα με την πολιτική συζήτηση γύρω από το θέμα στις κομματικές πλατφόρμες. Όπως υπογράμμισαν οι καθηγήτριες, όταν το ζήτημα δεν προβάλλεται σε κομματικά προγράμματα, υπάρχει πτώση της αρνητικότητας απέναντι στις ΗΠΑ.
Αξιοσημείωτο είναι ότι, μετά την πτώση του Σιδηρού Παρθένου, τα κόμματα εξουσίας έχουν υιοθετήσει φιλοαμερικανική στάση, ενώ το αντιαμερικανικό αίσθημα είναι κυρίως αποτέλεσμα των πολιτικών της ακροαριστεράς. Στη σύγχρονη ιστορία, γεγονότα όπως η εισβολή στο Ιράκ και ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία έχουν επίσης επηρεάσει τη δημόσια γνώμη, όπως και η αντίσταση των αριστερών πολιτικών προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ, και τις ΗΠΑ κατά την περίοδο των Μνημονίων.
Κατά την ανάλυση των δεδομένων, παρατηρείται ότι το συναίσθημα εντός του Ελληνικού Κοινοβουλίου υπήρξε κυρίως θετικό από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 μέχρι το 2008. Ωστόσο, με την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης, η στάση αυτή άλλαξε δραματικά, καταγράφοντας έντονα αρνητικά συναισθήματα μέχρι το 2015, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε στην εξουσία, προκαλώντας νέα δυναμική στην αντίληψη για τις ΗΠΑ, αν και τα κόμματα της άκρας αριστεράς και της άκρας δεξιάς συνέχισαν να προβαίνουν σε αρνητικές δηλώσεις.
Μια αξιοσημείωτη πτυχή της έρευνας αφορά την αλληλεπίδραση του φιλορωσισμού με τον αντιαμερικανισμό. Οι ερευνήτριες εντόπισαν μια σημαντική απόκλιση μεταξύ των δύο φαινομένων, καθώς εκφράζονται σαφώς φιλορωσικά αισθήματα σε αντίθεση με την στάση απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έπειτα από το 2008, παρατήρησαν επίσης ότι οι αντιευρωπαϊκές απόψεις συχνά συνοδεύονται από αντιαμερικανικά αισθήματα και το αντίστροφο. Αυτή η διασύνδεση καταδεικνύει την ανάγκη για μια λεπτομερή αξιολόγηση των παραγόντων που επηρεάζουν την ελληνική κοινή γνώμη, δημιουργώντας ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο κατανόησης των ελληνοαμερικανικών σχέσεων στο παρελθόν και το μέλλον.