Ευαγγελισμός της Θεοτόκου: Η Μεγάλη Γιορτή της Ορθοδοξίας

«Σήμερον της σωτηρίας ημών το Κεφάλαιον, και του απ’ αιώνος Μυστηρίου η φανέρωσις· ο Υιός του Θεού, Υιός της Παρθένου γίνεται, και Γαβριήλ την χάριν ευαγγελίζεται. Διό και ημείς συν αυτώ τη Θεοτόκω βοήσωμεν· Χαίρε Κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου». Με αυτά τα λόγια, η Εκκλησία γιορτάζει την αναγγελία της χαρμόσυνης είδησης της θείας ενσάρκωσης. Ο θεόσταλτος Αρχάγγελος Γαβριήλ, που στην εβραϊκή γλώσσα σημαίνει «ο άνθρωπος του Θεού», εμφανίζεται στην Παρθένο Μαρία και της αναγγέλλει ότι θα γεννήσει τον Σωτήρα του κόσμου, τον Ιησού Χριστό.

Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου είναι η αρχή όλων των Δεσποτικών εορτών και σε αυτόν ψάλλουμε: «σήμερον της σωτηρίας ημών το κεφάλαιον και του απ’ αιώνος μυστηρίου η φανέρωσις…». Το περιεχόμενο της εορτής εστιάζεται στην επίσκεψη του Αρχάγγελου Γαβριήλ που, εκτελώντας την εντολή του Θεού, ενημερώνει την Παναγία ότι ήρθε η ώρα για την ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού και ότι θα γίνει η μητέρα Του, όπως καταγράφεται στο Ευαγγέλιο του Λουκά (α’, 26-56).

Η φράση «Και του απ’ αιώνος Μυστηρίου η φανέρωσις» αναφέρεται στο μυστήριο της σάρκωσης του Υιού και Λόγου του Θεού, τον οποίο προαναγγέλλουν οι Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, όπως ο Ησαΐας και ο Ζαχαρίας. Είναι πραγματικά ένα μυστήριο πώς ο απερινόητος Θεός έγινε άνθρωπος και οι δύο φύσεις, η θεία και η ανθρώπινη, συνενώνονται στην προσωπικότητα του Ιησού Χριστού, που με την σάρκωσή του θεραπεύει την ανθρώπινη φύση.

Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ δεν αναγγέλλει μόνο τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος προς την Παρθένο Μαρία, αλλά και τη χαρά της σωτηρίας σε κάθε άνθρωπο. Με αυτά τα λόγια, «Διό και ημείς συν αυτώ τη Θεοτόκω βοήσωμεν», οι άνθρωποι καλούνται να συμμετάσχουν σε αυτή τη θεία ευλογία. Η Παναγία αποκαλείται «κεχαριτωμένη» και αναγνωρίζεται ως «ευλογημένη» γιατί ο Θεός είναι μαζί της.

Η λέξη «ευαγγελισμός» προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «ευ» και «αγγελία» και δηλώνει την καλή είδηση που εκπληρώνει την υπόσχεση της σωτηρίας που δόθηκε μετά την πτώση του Αδάμ και της Εύας (Γένεση γ’, 15). Έτσι, η πληροφορία της ενανθρώπησης του Λόγου του Θεού γίνεται η μεγαλύτερη είδηση στην ιστορία. Μέσω της ενανθρώπησης και της Ανάστασής Του, η ανθρώπινη φύση θεώνεται, δίνοντας σε κάθε άνθρωπο τη δυνατότητα της σωτηρίας.

Η διαδικασία της θείας και ανθρώπινης φύσης ενώνεται στην κοιλιά της Θεοτόκου, ενδυναμώνοντας την ανθρώπινη φύση. Αυτή η σπουδαία ενότητα αποτελεί την βάση της χριστιανικής διδασκαλίας και έχει επηρεάσει εξαιρετικά καλλιτέχνες όπως οι Ντούτσιο, Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Πάολο Ντε Ματέις, Καραβάτζιο, Μποτιτσέλι, Τζιότο, Ρούμπενς, Ελ Γκρέκο (Δομήνικος Θεοτοκόπουλος) και Ντονατέλο.

Ήθη, Έθιμα και Παραδόσεις

Η ημέρα του Ευαγγελισμού ακολουθεί τη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, επιτρέποντας μόνο την ψαροφαγία, εκτός από την Κυριακή των Βαΐων. Η φράση «Αν δεν έχεις να φας ψάρι, να γλείψεις ψαροκόκαλο» γύρω από την εορτή περιγράφει τη συνήθεια στην ελληνική κοινωνία, ενώ το παιδικό τραγουδάκι «Του Ευαγγελισμού και των Βαγιώ,/τρώνε ψάρι και κολιό…» υπογραμμίζει τη σημασία της ημέρας.

Το παραδοσιακό έδεσμα της ημέρας είναι ο μπακαλιάρος, συχνά σερβιρισμένος με σκορδαλιά. Η χρήση του μπακαλιάρου άρχισε από τον 15ο αιώνα και έχει καθιερωθεί ως το πιάτο της εορτής, ενώ σε περιοχές με εύκολη πρόσβαση σε φρέσκο ψάρι, αυτό αποτελεί επιλογή των ντόπιων.

Η εορτή του Ευαγγελισμού συνδέεται στενά με την εθνική συνείδηση και τη θρησκεία του λαού μας, δίνοντας ελπίδα στους Έλληνες κατά τη διάρκεια του αγώνα για την ελευθερία. Η ημέρα αυτή έχει καθιερωθεί και ως ημέρα της Εθνικής Παλιγγενεσίας, υπογραμμίζοντας τη διπλή σημασία της για τον ελληνικό λαό.