Ρέματα Θεσσαλονίκης: Η Οικολογική Σημασία και οι Προκλήσεις τους
Η Θεσσαλονίκη, γνωστή για την πλούσια ιστορία και την πολιτιστική της κληρονομιά, φέρει μέσα στην αστική της δομή σημαντικούς φυσικούς πόρους, όπως είναι τα ρέματα. Αυτά τα φυσικά στοιχεία έχουν κρίσιμη περιβαλλοντική αξία και διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο στην αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής. Ωστόσο, η αυθαίρετη δόμηση και η απορρίψη μπάζων και σκουπιδιών αποτελούν μεγάλες προκλήσεις για την ακεραιότητά τους. Ο αντιδήμαρχος καθαριότητας του δήμου Θεσσαλονίκης, Γιώργος Δημαρέλος, υπογράμμισε ότι «βρήκαμε καναπέδες, βρήκαμε στρώματα… μόνο πτώματα δεν βρήκαμε» κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που οργανώθηκε από τον οργανισμό κοινωνικής καινοτομίας Among και την ομάδα αστικής ανάπτυξης STIPO Greece, στο πλαίσιο του προγράμματος Placemaking for Climate Mitigation.
Η συμμετοχή των εθελοντών στις δραστηριότητες καθαρισμού των ρεμάτων του Κρυονερίου και του Υφανέτ αύξησε την ανησυχία σχετικά με την απροθυμία της τοπικής κοινότητας να συμμετάσχει σε τέτοιες δράσεις, καθώς δεν παρατηρήθηκε συμμετοχή τοπικών πολιτών. Παράλληλα, υπάρχει μια διαρκής σύγχυση αρμοδιοτήτων ως προς το ποιος είναι υπεύθυνος για τη φροντίδα αυτών των φυσικών διαδρομών. Ο Αντιπεριφερειάρχης της μητροπολιτικής ενότητας Θεσσαλονίκης, Κώστας Γιουτίκας, παραδέχτηκε ότι δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως ποιος κάνει τι όσον αφορά τη συντήρηση των ρεμάτων.
Η κατάσταση είναι ακόμη πιο ανησυχητική αν αναλογιστούμε ότι, τα τελευταία 100 χρόνια, ο χάρτης των ρεμάτων έχει αλλάξει ριζικά. Στη Θεσσαλονίκη έχουν μείνει μόνο ίχνη των παλαιών ρεμάτων, καθώς πολλά εξ αυτών είτε έχουν στέγνωσαν είτε έχουν τσιμεντωθεί, όπως επισήμανε ο Γιώργος Γιουτίκας. Παλαιότερα, δήμοι ζητούσαν την απόκρυψη ρεμάτων για να κατασκευάσουν πεζόδρομους, ωστόσο σήμερα η νομοθεσία απαγορεύει κάτι τέτοιο, δεδομένου ότι τα ανοικτά ρέματα έχουν τη δυνατότητα να απορροφούν το νερό κατά τη διάρκεια των βροχοπτώσεων. Η αντίσταση στην τσιμεντοποίηση και η διατήρηση των φυσικών ρευμάτων είναι ζωτικής σημασίας για τον έλεγχο των πλημμυρών εντός του αστικού ιστού.
Αυτή τη στιγμή, η Περιφέρεια πραγματοποίησε δύο εργολαβίες καθαρισμού των ρεμάτων της Θεσσαλονίκης, που θα διαρκέσουν για τα επόμενα δύο χρόνια. Η Περιφέρεια δέχεται αιτήματα για χρηματοδοτήσεις αναπλάσεων, που αφορούν περιοχές γύρω από τα ρέματα, συμπεριλαμβανομένων και αιτημάτων πολιτών, όπως το αίτημα για ποδηλατική διαδρομή από το Σέιχ Σου στην Άνω Τούμπα.
Οφέλη των Ρεμάτων για την Πόλη
Τα ρέματα δεν προσφέρουν μόνο οικολογικά πλεονεκτήματα, αλλά και ποικιλία άλλων οφελών σε τοπικό επίπεδο. Όπως ανέφερε ο Δρ. Βιολογίας και Οικολογίας, Γιώργος Μπλιώνης, «οι αξίες των χειμάρρων είναι πολλαπλές. Αποτελούν ζωντανά οικοσυστήματα που προσφέρουν καταφύγιο σε διαφορετικά είδη πανίδας και χλωρίδας, βελτιώνουν το μικροκλίμα και λειτουργούν ως φυσικά ηχοπετάσματα». Αυτά τα οικοσυστήματα δροσίζουν τον αέρα, ρυθμίζουν την υγρασία και τη θερμοκρασία και συμβάλλουν στην ποιότητα του αέρα, παγιδεύοντας ρύπους και εμπλουτίζοντας με οξυγόνο.
Δημιουργούν επίσης αισθητική αξία, προσφέροντας μια όαση σε αστικά περιβάλλοντα που μπορεί να είναι σκληρά και τοξικά. Η ανάπτυξη τέτοιων περιοχών ενισχύει την κοινωνική αλληλεπίδραση και προσφέρει ευκαιρίες αναψυχής και εκπαίδευσης, καθώς οι πολίτες αναγνωρίζουν την περιβαλλοντική, κοινωνική και ιστορική αξία τους. Η σημαντική τους πολεοδομική αξία αναδεικνύει την αναγκαιότητα για την προστασία και την περαιτέρω ανάπτυξή τους σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.
Στο τελευταίο διάστημα έχει σημειωθεί η δημιουργία ομάδων πολιτών, όπως η Πρωτοβουλία Κατοίκων Δόξας και οι ομάδες για τα ρέματα Υφανέτ και Μαλακοπής-Πυλαίας. Σύμφωνα με τη μηχανικό Χωροταξίας, Θ. Ιστορίου, τα οφέλη από την οικειοποίηση των ρεμάτων συμβάλλουν στη βιωσιμότητα των παρεμβάσεων και προάγουν την περιβαλλοντική συνείδηση μεταξύ των πολιτών.