Ανακαλύψεις για την Εβραϊκή Περιουσία στην Κατοχή
Ένα ιστορικό έγγραφο που ρίχνει νέο φως σε μια ελάχιστα γνωστή πτυχή της διαχείρισης της εβραϊκής περιουσίας στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της ναζιστικής Κατοχής εντόπισε ο ιστορικός ερευνητής Δρ. Λεόν Σαλτιέλ, εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συνεδρίου στα Ηνωμένα Έθνη στη Γενεύη. Το έγγραφο, το οποίο φέρει την υπογραφή του Μαξ Μέρτεν και χρονολογείται στις 11 Μαρτίου 1943, αναφέρεται στη μεταφορά της διαχείρισης των αγροτικών κτημάτων των Ελλήνων Εβραίων στην Αγροτική Τράπεζα.
«Το έγγραφο το οποίο ανακάλυψα πρόσφατα και θα το δωρίσω στο υπό ανέγερση Μουσείο Ολοκαυτώματος της Θεσσαλονίκης είναι μια επίσημη εντολή του Μέρτεν, με αυθεντική υπογραφή, σφραγίδα με σβάστικα και αριθμό μητρώου», δήλωσε ο Δρ. Σαλτιέλ στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, υπογραμμίζοντας τη σημασία της ανακάλυψης.
Όπως εξήγησε, το έγγραφο είναι πρωτότυπο και άγνωστο μέχρι σήμερα, κάτι που δεν έχει καταγραφεί ούτε στο έργο του Μιχαήλ Μόλχο, In Memoriam, το οποίο αποτελεί τη πρώτη καταγραφή για το Ολοκαύτωμα της Θεσσαλονίκης και περιλαμβάνει πολλές εντολές του Μέρτεν. Η συγκεκριμένη διαταγή αναφέρει ρητά τη μεταφορά των αγροτικών ακινήτων των Εβραίων στον έλεγχο της Αγροτικής Τράπεζας, δίνοντας στους υποκαταστήματα της τράπεζας την ευθύνη για τη διαχείριση των αγρών που ανήκαν σε Εβραίους σε κάθε νομό.
Η εύρεση αυτού του ογκώδους υλικού είναι σημαντική καθώς επιβεβαιώνει για πρώτη φορά την ύπαρξη κεντρικού σχεδιασμού από τη ναζιστική διοίκηση για την δήμευση και αξιοποίηση της αγροτικής περιουσίας των εκτοπισμένων Ελλήνων Εβραίων. Ο Δρ. Σαλτιέλ επεσήμανε ότι η ανακάλυψη αυτή μπορεί να ανοίξει νέες μεθόδους έρευνας για το πώς διαχειριζόταν αυτή η περιουσία, ενώ θέτει και το ερώτημα για την τύχη των περιουσιών αυτών μετά τον πόλεμο.
Η σημασία του ευρήματος ενισχύεται από συμπληρωματικά έγγραφα που βρέθηκαν στην Ημαθία. Ο Δρ. Σαλτιέλ ανακάλυψε και ένα άλλο έγγραφο από τον Ιούνιο του 1943, το οποίο εξηγεί πώς θα εκτελούνταν οι διαταγές του Μέρτεν, αναφέροντας ότι διαδικασίες εξελίσσονταν «πολύ θετικά». Η ανακάλυψη αυτής της εντολής καταγράφει για πρώτη φορά την ύπαρξη κεντρικής διαδικασίας από τη γερμανική διοίκηση.
Θεσσαλονίκη: Μια Μάστιγα στην Ιστορία
Στη Θεσσαλονίκη το Φεβρουάριο του 1943, βρισκόμαστε σε μια από τις πιο σκοτεινές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας. Ένα κλιμάκιο των SS από το γραφείο του Άντολφ Άιχμαν έφτασε με αποστολή την υλοποίηση της λεγόμενης «Τελικής Λύσης». Οι Ντίτερ Βισλιτσένι και Άλοϊς Μπρούνερ αναλαμβάνουν τη ναζιστική οργάνωση της εξόντωσης των περίπου 50.000 Εβραίων της πόλης, με τη βοήθεια του τοπικού διοικητικού μηχανισμού.
Ο Δρ. Σαλτιέλ τονίζει ότι ο Μαξ Μέρτεν, ως σύμβουλος στρατιωτικής διοίκησης, ήταν πρόθυμος συνεργάτης στη διαδικασία αυτή. «Αναλάμβανε την έκδοση εντολών σχετικών με τα εβραϊκά θέματα», εξηγεί, αναφέροντας ότι πολλές από αυτές φέρουν την υπογραφή του. Οι εντολές αυτές περιλάμβαναν την επιβολή του κίτρινου άστρου, την υποχρεωτική εγκατάσταση των Εβραίων σε γκέτο, αλλά και τη μαζική δήμευση των περιουσιών τους.
Η εισαγωγή αυτών των διαταγών οδήγησε σε σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές ανακατατάξεις στην πόλη. Χιλιάδες περιουσίες μεταβιβάστηκαν σε χριστιανούς «μεσεγγυούχους», και πολλές επιχειρήσεις κατέληξαν σε χέρια δοσίλογων ή κατελήφθηκαν από τις κατοχικές δυνάμεις. Ο Δρ. Σαλτιέλ αναφέρει ότι ένα μεγάλο ποσοστό των ταγμάτων ασφαλείας χρηματοδοτήθηκε από αυτές τις περιουσίες.
Η ανακάλυψη και η δωρεά του αυθεντικού εγγράφου του Μέρτεν από τον Δρ. Σαλτιέλ δεν είναι απλώς μια ιστορική πράξη, αλλά και μια πρόκληση για περαιτέρω έρευνα. Υπάρχουν ερωτήματα όπως το τι απέγιναν αυτές οι περιουσίες μετά τον πόλεμο και αν υπάρχουν αρχεία που τεκμηριώνουν αυτή τη διαχείριση. Το έγγραφο αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απαντήσεις για ερωτήματα που εκκρεμούν εδώ και δεκαετίες, παρέχοντας μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους της νεότερης ελληνικής ιστορίας.