Αντιμέτωποι με τις επιπτώσεις της μονοκαλλιέργειας του τουρισμού

«Όταν ζεις σε ένα νησί με τέτοιο τουριστικό περιβάλλον γύρω σου, γιατί να πας να σπουδάσεις;». Αυτή η δήλωση μίας καθηγήτριας πληροφορικής από το ΕΠΑΛ Σαντορίνης προκαλεί σκέψεις σχετικά με τις προτεραιότητες των νέων και τις προοπτικές τους στα νησιά μας. Τη διάβασα σε ένα ρεπορτάζ της Τερέζας Πεσμαζόγλου στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» και αντικατοπτρίζει το πνεύμα που επικρατεί στα νησιά, καθώς και στην ευρύτερη κοινωνία, όπου ο τουρισμός έχει αναχθεί σε απόλυτη προτεραιότητα στην ελληνική οικονομία.

Τα δημοσιογραφικά ρεπορτάζ αποκαλύπτουν μια ανησυχητική εικόνα της κατάστασης στα νησιά των Κυκλάδων. Από το 2018 μέχρι το 2022, έχουν εκδοθεί άδειες για την ανοικοδόμηση και επέκταση κτηρίων συνολικού εμβαδού 450.000 τ.μ. στη Σαντορίνη, ενώ υπάρχουν σχέδια για την κατασκευή 48 νέων ξενοδοχειακών μονάδων στη Μήλο. Η εντύπωση που αποκομίζει κανείς είναι ότι όλοι τρέχουν να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται, πριν η πηγή αυτή να εξαντληθεί. Ωστόσο, η έλλειψη βιώσιμης στρατηγικής ανάπτυξης θέτει σε κίνδυνο τη μακροχρόνια ευημερία των περιοχών αυτών, ειδικά σε μια εποχή που η κλιματική κρίση χτυπάει την πόρτα μας, όπως φαίνεται από τις πρόσφατες πλημμύρες στην Πάρο.

Πέρα από τα οικονομικά ζητήματα, οι κοινωνικές επιπτώσεις είναι επίσης σοβαρές και αναδεικνύονται με χαρακτηριστικό τρόπο. Ένα από τα πιο κρίσιμα προβλήματα είναι το στεγαστικό ζήτημα, με δασκάλους και γιατρούς που διορίζονται σε νησιά και αναγκάζονται να αποχωρήσουν λόγω έλλειψης προσιτής κατοικίας όλο το χρόνο. Η πίεση που ασκείται από τη βραχυχρόνια μίσθωση, σε συνδυασμό με την κερδοσκοπική διάθεση των ιδιοκτητών, οδηγεί σε κοινωνικές ανισότητες και δημιουργεί χάσματα στη συνοχή των κοινοτήτων. Παράλληλα, η κρίση της υγειονομικής περίθαλψης στο Αιγαίο είναι επιτακτική, όπως αποδεικνύεται από τις περιπτώσεις ανθρώπων που γύρισαν από το εξωτερικό για να αναλάβουν ρόλους στα νησιά και τελικά αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν, όπως στην περίπτωση του γιατρού Θανάση Κοντάρη.

Η φέρουσα ικανότητα των νησιών πρέπει να γίνεται σεβαστή, ανεξαρτήτως του πολιτικού ή οικονομικού κόστους. Αυτός ο όρος υπογραμμίζει τα όρια που έχει κάθε τόπος να υποδέχεται επισκέπτες πέρα από τον μόνιμο πληθυσμό του. Το υπουργείο Περιβάλλοντος έχει εκφράσει την επιθυμία του να χρησιμοποιήσει τη φέρουσα ικανότητα ως εργαλείο για την εξισορρόπηση ανάπτυξης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Παράλληλα, το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει επανειλημμένως αναφερθεί σε αντίστοιχες στρατηγικές για την ανάπτυξη του σχεδίου πολεοδομίας.

Ωστόσο, οι ρυθμιστικές παρεμβάσεις και οι αλλαγές στο νομικό πλαίσιο δεν αρκούν αν δεν αλλάξει η νοοτροπία. Ποιες είναι οι προοπτικές που προσφέρουν τα πανεπιστήμια μας; Γιατί πολλοί νέοι δεν βρίσκουν νόημα στην εκπαίδευση και επιλέγουν να συνδεθούν άμεσα με τον τουρισμό; Σε μια εποχή όπου η ουσιαστική μόρφωση είναι κρίσιμη για την ελευθερία και την κριτική σκέψη των κοινωνιών, είναι επιτακτική η ανάγκη για επένδυση στην παιδεία, ώστε να μεταμορφωθεί η αντίληψη περί τουρισμού και μόρφωσης.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 06.04.2025