Δημόσιες Υπηρεσίες και Εργασιακή Πραγματικότητα στην Ελλάδα
Παρασκευή πρωί. Τηλεφωνείς σε δημόσια υπηρεσία και αναρωτιέσαι ποιος θα απαντήσει. Ευτυχώς δεν ακούγεται ο αυτόματος τηλεφωνητής να σε ρωτάει αν είσαι τρελός, που επιλέγεις να επικοινωνήσεις εκείνη τη μέρα, καθώς χθες ήταν αργία, Πρωτομαγιά, και αύριο είναι Σάββατο.
Η επιμονή σου να επανορθώσεις αυτή την κατάσταση σε οδηγεί τελικά σε μία απλή απάντηση: “Επικοινωνήστε από Δευτέρα.” Η απάντηση αυτή σε ωθεί να χαμογελάσεις με το πάθημά σου. Ποιος φταίει που διάλεξες αυτή την ημέρα για να κάνεις τη δουλειά σου; Αλήθεια, γιατί να θυμώσεις; Το να επιλέξεις να βρεθείς εκεί ανάμεσα σε δύο αργίες δείχνει ίσως μια απλή αφέλεια, μιας και οι περισσότεροι εργαζόμενοι επιλέγουν να αναπαυτούν αντί να εργαστούν.
Αυτές οι καταστάσεις στα δημόσια γραφεία δεν είναι άγνωστες στην Ελλάδα. Είναι μια κοινή πρακτική να υπολειτουργούν οι υπηρεσίες σε εργάσιμες ημέρες που βρίσκονται ανάμεσα σε αργίες. Αυτό το φαινόμενο φέρνει στο νου τη συζήτηση που είχα πρόσφατα με τον γιο μου, ο οποίος ζει και εργάζεται στην Ελβετία. Εκεί, μου είπε πως δεν εργάζονται σε αυτές τις ενδιάμεσες ημέρες κυρίως γιατί γνωρίζουν πως η υπολειτουργία δημιουργεί προβλήματα.
Αναγνωρίζουν ότι σε μια εργάσιμη ημέρα ανάμεσα σε δύο αργίες, πολλοί εργαζόμενοι θα ζητήσουν άδειες, με αποτέλεσμα οι άλλοι να μην μπορούν να καλύψουν το κενό και να είναι εκνευρισμένοι. Αντί να κυνηγήσουν τους αδειούχους ή να πιέσουν τους εργαζόμενους να εργαστούν σκληρότερα, αποφάσισαν να κλείσουν την υπηρεσία και οι εργαζόμενοι θα πρέπει να καλύψουν αυτή την απουσία είτε με επιμήκυνση ωραρίου είτε με ημέρα άδειας.
Σημαντικό είναι να τονίσω ότι ο γιος μου εργάζεται σε μια μεγάλη ιδιωτική κατασκευαστική εταιρεία, όπου οι διευθυντές λαμβάνουν αποφάσεις με γνώμονα το καλό της εταιρείας και των εργαζομένων της. Αυτή η προσέγγιση δεν οδήγησε σε απώλειες, ούτε σε καταστάσεις έντασης, κάτι που φαίνεται να συμβαίνει συχνά στην Ελλάδα.
Η Ανάγκη για Αλλαγή στο Δημόσιο και στην Ιδιωτική Τομέα
Αυτή η απλή λογική θα μπορούσε να είναι η βάση για να αλλάξει η κατάσταση στην ελληνική δημόσια διοίκηση αλλά και στις μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ενώ η ταξική πάλη και η δικαίωση των εργαζομένων είναι σημαντικά, είναι επιτακτική ανάγκη να επιλύουμε απλά ζητήματα για το κοινό συμφέρον μέσω λογικών προσεγγίσεων, αποφεύγοντας εγωισμούς και προκλήσεις.
Ωστόσο, στην Ελλάδα συχνά κρυβόμαστε πίσω από τα δικαιώματα εργαζομένων και τις υποχρεώσεις τους, προκαλώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο όπου ούτε η δουλειά γίνεται αλλά ούτε οι εργαζόμενοι είναι ευχαριστημένοι. Αυτή η λογική δεν περιορίζεται μόνο στο δημόσιο τομέα, αλλά επεκτείνεται και σε άλλες πτυχές της κοινωνίας μας, όπου οι ευθύνες και οι υποχρεώσεις φαίνεται να αφαιρούν την ικανότητά μας για καινοτόμες λύσεις.
Κατά τη διάρκεια ετών, έχουμε ακούσει για την αξιολόγηση στον δημόσιο τομέα, αλλά ελάχιστα έχουν γίνει στην πράξη. Οι διοικήσεις δυσκολεύονται να καθορίσουν τη διαδικασία της αξιολόγησης, ενώ οι εργαζόμενοι προσπαθούν να αποτρέψουν οποιαδήποτε αξιολόγηση εκμεταλλευόμενοι κάθε δικαιολογία που μπορεί να βρουν.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, ορισμένες μικρές υπηρεσίες επιχείρησαν αξιολογήσεις, αλλά το αποτέλεσμα ήταν αναπάντεχο: όλοι οι υπάλληλοι αξιολογήθηκαν ως άριστοι, με βαθμολογία το 100%. Είναι φανερό ότι η κατάσταση αυτή, αν και ίσως φέρνει κάποιο προσωρινό όφελος, στην πραγματικότητα δεν συμβάλλει στη βελτίωση της υπηρεσίας ή των εργαζομένων.
Μπορεί να Υπάρξει Αλλαγή;
Το ζητούμενο είναι να γίνουν αλλαγές που θα φέρουν πραγματικά αποτελέσματα και όχι απλώς να δηλώσουμε ότι έγινε κάτι. Αν δεν υπάρξει πραγματική δράση και διάθεση για βελτίωση, οι προσπάθειες μεταρρύθμισης θα παραμείνουν ανέφικτες. Έχουμε χρέος να αναγνωρίσουμε ότι οι αλλαγές πρέπει να πηγάζουν από τις ανάγκες και τις πραγματικότητες που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι και οι υπηρεσίες.
Σε άμεσο μέλλον, ελπίζω ότι οι αρμόδιοι θα συνειδητοποιήσουν την ανάγκη να κατανοήσουν ότι η ύπαρξη ενός καλού και αποδοτικού συστήματος αξιολόγησης απαιτεί περισσότερα από απλώς την προσαρμογή επιτυχημένων ξένων μοντέλων. Η βασική αρχή παραμένει η ίδια: αν δεν φέρνεις αποτελέσματα, τότε όλες οι διαδικασίες είναι άχρηστες. Και η προσαρμογή αυτής της φιλοσοφίας στον δημόσιο τομέα θα είναι το πρώτο βήμα προς μια αναγκαία και ουσιαστική μεταρρύθμιση.