Τροπάριο της Κασσιανής: Κατάνυξη και Συντριβή Μετάνοιας

Γράφει ο Μυργιώτης Παναγιώτης, Μαθηματικός

Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι μια περίοδος κατά την οποία οι Χριστιανοί βιώνουν τα πάθη του Κυρίου. Ο Σωτήρας μας Χριστός, με απόλυτη προαίρεση, οδηγείται στο Πάθος και στον σταυρικό θάνατο, για τις αμαρτίες μας. Στην καρδιά αυτής της εβδομάδας, το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης, ψάλλεται ο όρθρος για τη Μεγάλη Τετάρτη, ο οποίος κλείνει με το συγκλονιστικό τροπάριο «η εν πολλαίς αμαρτίαις..». Αυτό το τροπάριο, γνωστό ως το τροπάριο της Κασσιανής, αναδεικνύει τη θεολογία και τη μελωδία του ανθρώπινου πόνου και της μετάνοιας.

Πριν εμβαθύνουμε στο τροπάριο, ας γνωρίσουμε την εμπνεύστριά του, την Κασσιανή. Γεννημένη περίπου το 805 μ.Χ. σε οικογένεια του Βυζαντίου, η Κασσιανή ήταν μια πανέμορφη και μορφωμένη γυναίκα, γνωστή για την εξυπνάδα και την ευστροφία της. Συμμετείχε στη διαδικασία επιλογής συζύγου για τον αυτοκράτορα Θεόφιλο. Όταν οι όμορφες παρθένες συγκεντρώθηκαν στο παλάτι, ο Θεόφιλος θα έδινε το χρυσό μήλο στην κοπέλα που θα του κέντριζε το ενδιαφέρον. Η Κασσιανή εντυπωσίασε τον αυτοκράτορα, ωστόσο η απάντησή της σε μια πρόκληση του προκάλεσε την οργή του, και τελικά το μήλο δόθηκε στην Θεοδώρα.

Αυτή η εμπειρία οδήγησε την Κασσιανή στην απόφαση να μονάσει. Ίδρυσε μοναστήρι κοντά στην Κωνσταντινούπολη, όπου έγινε η πρώτη ηγουμένη. Στο ήσυχο και πνευματικό κλίμα της, αφιερώθηκε στη μελέτη των Γραφών και στην υμνολογία. Το καλλιτεχνικό της ταλέντο φάνηκε μέσα από τη συγγραφή ύμνων, συμπεριλαμβανομένου του τροπαρίου που φέρει το όνομά της. Το τροπάριο αυτό καθιερώθηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία ως δοξαστικό των αποστίχων του όρθρου της Μεγάλης Τετάρτης.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η «αμαρτωλή» του τροπαρίου δεν ταυτίζεται με την Κασσιανή. Μάλιστα, άλλοι πιστεύουν ότι αναφέρεται στην Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι η Αγία Κασσιανή εμπνεύστηκε το τροπάριο από την μοιχαλίδα που οδηγήθηκε στον Χριστό, ο οποίος είπε: «ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω επ’ αυτήν». Αυτή η γυναίκα, αργότερα, πήγε στο σπίτι του Σίμωνος του λεπρού και, αφού αγόρασε αρώματα, έπλυνε τα πόδια του Κυρίου, κλαίγοντας με δάκρυα μετανοίας. Το περιστατικό αυτό είναι ένα παράδειγμα ειλικρινούς μετάνοιας για όλους τους Χριστιανούς, και έχει καταγραφεί στους Ευαγγελιστές.

Η καρδιά της Κασσιανής δεν μπορούσε παρά να συγκλονιστεί από την αγάπη και την αθωότητα της αμαρτωλής γυναίκας. Στο τροπάριο που φέρει το όνομά της, εκφράζει την εσωτερική της ταραχή και τον πόνο της μέσω της λυρικής και συναισθηματικής γραφής. Το τροπάριο ψάλλεται με შუία και κατανυκτική διάθεση, σε ήχο πλάγιο του τετάρτου, αποτυπώνοντας την ατμόσφαιρα της Μεγάλης Εβδομάδας στην Ορθόδοξη παράδοση.

Ο αυτοκράτορας Θεόφιλος, αδυνατώντας να ξεχάσει την Κασσιανή, την αναζήτησε στο μοναστήρι. Μια συγκυρία οδήγησε την άφιξή του σε αυτή τη στιγμή, όταν η Αγία έγραφε το τροπάριο. Όταν άκουσε τον θόρυβο της συνοδείας του, κρύφτηκε, αφήνοντας το χειρόγραφο στο σημείο όπου αναφερόταν στην σχέση της Εύας με την αμαρτία. Ο Θεόφιλος, βλέποντας το χειρόγραφο, κατανόησε το μήνυμα που του έστελνε η Αγία, αναφερόμενος στη σχέση της με την αμαρτία και τη μετάνοια. Μετά την αποχώρηση του αυτοκράτορα, η Κασσιανή ολοκλήρωσε το τροπάριο, το οποίο έως σήμερα ψάλλεται με μεγάλη κατάνυξη το απόγευμα της Μεγάλης Τρίτης.

Η Αγία Κασσιανή είναι μια από τις σπουδαιότερες υμνογράφους της Ορθόδοξης Εκκλησίας, με πενήντα σωζόμενους ύμνους, εκ των οποίων είκοσι τρεις περιλαμβάνονται στα λειτουργικά βιβλία. Η ποιητική της γραφή και η θεολογική της αντίληψη συνεχίζουν να εμπνέουν πιστούς και σήμερα.