Η Ιστορία της Μεταλλουργίας στο Στρατώνι Χαλκιδικής

Οι πελώριοι πλάτανοι, με τους χοντρούς κορμούς και το πλούσιο φύλλωμα, στο προαύλιο της ιστορικής Λέσχης Μεταλλωρύχων στην παραλία του Στρατωνίου Χαλκιδικής, συμπληρώνουν πάνω από πενήντα χρόνια ζωής. Το κτίριο αναγέρθηκε πριν από τη δεκαετία του 1960, με αρχιτεκτονική που επικράτησε στις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, προσανατολισμένη στη λειτουργικότητα και την άνεση για τους εργαζόμενους, όπως ήταν οι μεταλλωρύχοι, ηλεκτρολόγοι και χειριστές μηχανημάτων, πριν και μετά τη σκληρή εργασία στα ορυχεία του «Μαντέμ Λάκκου» και στο εργοστάσιο επίπλευσης του μεταλλεύματος στο Στρατώνι.

Σήμερα, στη Λέσχη, απομαχούν γενιές μεταλλωρύχων, απολαμβάνοντας τον καφέ, το τσίπουρο και τους μεζέδες μαζί με τις οικογένειές τους, τα παιδιά και τα εγγόνια τους, που ακολούθησαν τα βήματά τους στο ίδιο επάγγελμα. Οι περισσότερες σημερινές οικογένειες του Στρατωνίου μετρούν τρεις ή και τέσσερις γενιές μεταλλωρύχων. Το χωριό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη μεταλλουργία, η οποία αποτελεί καίρια δραστηριότητα στην περιοχή από τα αρχαία χρόνια.

Οι γηραιότεροι κάτοικοι δεν είχαν γεννηθεί καν τη χρονιά που η «Γάλλο – Οθωμανική Εταιρεία των Μεταλλείων Κασσάνδρας» δημιούργησε την πρώτη «εγκατάσταση υδρομηχανικής πλύσης» το 1907. Ούτε φυσικά τη στιγμή που, μετά τον Μεγάλο Πόλεμο, τα δικαιώματα των Μεταλλείων Κασσάνδρας περιήλθαν στην κατοχή του χημικού Ν. Κανελλόπουλου. Ήταν μικρά παιδιά το 1952, όταν η Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων (Α.Ε.Ε.Χ.Π.&Λ.) εγκαινίασε το πρώτο από τα τρία εργοστάσια εμπλουτισμού μεταλλεύματος στην περιοχή.

Το εργοστάσιο αυτό είχε τον ρόλο να “ξεπλένει” θειούχα μεταλλεύματα για την παραγωγή συμπυκνωμάτων σφαλερίτη και γαληνίτη. Ο τότε μεγαλομέτοχος της Α.Ε.Ε.Χ.Π.&Λ. Πρόδρομος Μποδοσάκης Αθανασιάδης, περιγράφοντας την σημασία του εργοστασίου, έλεγε στους εργαζόμενους ότι «είναι η αγελάδα σας, φροντίστε την και θα ζήσετε από αυτήν». Στη Λέσχη, ορισμένοι παλαιοί εργαζόμενοι έχουν μοιραστεί τις αναμνήσεις από τις συναντήσεις τους με τον Πρόδρομο Μποδοσάκη Αθανασιάδη, ο οποίος ήταν γνωστός για την αυστηρή του ατμόσφαιρα, τις οικογενειακές του επισκέψεις και την αγάπη του για την ιππασία με την οικογένεια του.

Η δεκαετία του 1970 φέρνει αυξημένο ενδιαφέρον στην περιοχή, καθώς το εργοστάσιο εμπλουτισμού στην Ολυμπιάδα εξελίσσεται και η παραγωγή μετατοπίζεται προς τη μεταλλουργία χρυσού. Παρόλο που η εξόρυξη στο «Μαντέμ Λάκκο» σταμάτησε πριν από τρία χρόνια, το Στρατώνι παραμένει κομβικός τόπος φορτοεκφόρτωσης μεταλλευμάτων και αναχώρησής τους με πλοία και containers.

Η παραγωγική διαδικασία και οι μέθοδοι εκσυγχρονίστηκαν σημαντικά από τη δεκαετία του 1980 και μετά. Οι πρωτοποριακές μέθοδοι εξόρυξης επιτρέπουν τη μείωση του κόστος και τη βελτίωση της παραγωγής, με αποτέλεσμα οι μεταλλωρύχοι να απολαμβάνουν καλύτερους μισθούς. «Σήμερα, οι μηχανικοί και οι ηλεκτρολόγοι εργάζονται σε καλύτερες συνθήκες. Οι προηγούμενες μέθοδοι παρουσιαζόταν με μεγάλες προκλήσεις για την υγεία», σπεύδουν να προσθέσουν οι εργαζόμενοι αναφερόμενοι σε παλιές πρακτικές που περιλάμβαναν τη χρήση ελάχιστης ατομικής προστασίας.

Το 2003, η TVX Gold ανακοίνωσε την αποχώρησή της από την εκμετάλλευση, γεγονός που οδήγησε σε πολύτιμες αναμνήσεις για τους παλιούς εργαζόμενους, οι οποίοι βίωσαν τη ζωή τους σε συνθήκες κρίσης. Η πτώχευση της TVX Hellas το 2003 ήταν ένα τραυματικό γεγονός για πάνω από πεντακόσιες οικογένειες, που βρέθηκαν χωρίς εργασία. Η ελληνική πολιτεία υποχρεώθηκε να δημιουργήσει ειδικά προγράμματα στήριξης για τους ανέργους μέχρι την έλευση της «Ελληνικός Χρυσός» το 2004, η οποία επανέναρξε τις μεταλλευτικές δραστηριότητες.

Σήμερα, οι μεταλλουργικές διαδικασίες έχουν εξελιχθεί, απαιτώντας περισσότερη φιλικότητα προς το περιβάλλον και εφαρμόζοντας σύγχρονες πρακτικές. Η τεχνολογία συνεχώς βελτιώνεται, και οι εργαζόμενοι απολαμβάνουν ασφαλέστερες συνθήκες εργασίας. Και ενώ η κοινωνία του Στρατωνίου δεν διακόπτει ποτέ τη σύνδεσή της με τη μεταλλουργία, η τελευταία φέρει καινοτόμες πρωτοβουλίες, όπως η πρόσφατη συνεργασία με άλλους δήμους για τη δημιουργία Δικτύου Πόλεων με Μεταλλευτική Ιστορία.

Το Στρατώνι αποτελεί ζωντανό παράδειγμα της ιστορίας μεταλλουργίας, που συνεχίζει να συνεργάζεται με τον πολιτισμό και τον τουρισμό, χωρίς να εγκαταλείπει την πλούσια κληρονομιά της, προκειμένου να διασφαλίσει μια πιο βιώσιμη και υγιή περιβαλλοντική προοπτική για το μέλλον.