Μια Καλλιτεχνική Οπτική για την Ελληνική Επανάσταση

Ένα ιστορικό γεγονός που συνέβη 200 χρόνια πριν στην Ελλάδα ενέπνευσε καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο να δημιουργήσουν εκατοντάδες έργα, όλα με φιλελληνική ματιά. Η Ελληνική Επανάσταση επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την τέχνη του 19ου αιώνα, με τον τρόπο που αποτυπώνεται σε έργα ζωγραφικής, γλυπτικής ή χαρακτικής να ερμηνεύει ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης του ΑΠΘ, Μιλτιάδης Παπανικολάου, αποκαλύπτοντας σημαντικές λεπτομέρειες.

Ο τίτλος του βιβλίου του, «Η Ελληνική Επανάσταση στη Τέχνη. Από τον Ντελακρουά στον Παρθένη», αποτυπώνει τη μακροχρόνια έρευνα του συγγραφέα και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο, επικαιροποιημένο με αφορμή τη συμπλήρωση διακοσίων χρόνων από την απελευθέρωση της χώρας μας.

«Διαπίστωσα ότι η Ελληνική Επανάσταση έδωσε ώθηση σε πάρα πολλούς καλλιτέχνες από όλες τις χώρες της Ανατολής και της Δύσης. Από τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Ρωσία μέχρι την άλλη άκρη του Ατλαντικού στην Αμερική, όλοι συμμετείχαν σε αυτή την υπόθεση», δηλώνει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Μιλτιάδης Παπανικολάου. «Μια άλλη διαπίστωση είναι ότι είναι αδύνατο κανείς να μετρήσει τον αριθμό των έργων. Είναι εκατοντάδες. Δεν υπάρχει προηγούμενο στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια εικονογραφία, που να συνεπαίρνει τόσο πολύ τους καλλιτέχνες», προσθέτει.

Όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, το κίνημα του ρομαντισμού είχε ήδη εξαπλωθεί. Όπως επισημαίνει ο κ. Παπανικολάου, προηγήθηκε η Γαλλική Επανάσταση, της οποίας τα καλλιτεχνικά έργα είναι πιο εύκολο να υπολογιστούν. «Από την άλλη μεριά, ο φιλελληνισμός είχε φτάσει σε ύψιστο επίπεδο, καθώς πολλοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι ασχολούνταν έντονα με την ελληνική ιστορία, πράγμα που έδωσε μια ώθηση στην ευρωπαϊκή καλλιτεχνική συμμετοχή στην υπόθεση της Ελληνικής Επανάστασης», εξηγεί.

Καλλιτεχνική Πρόσληψη και Ιστορικές Ενδείξεις

Στο βιβλίο του, ο Μιλτιάδης Παπανικολάου αναλύει την ιστορική σημασία των έργων και την ελληνική ταυτότητα που απεικονίζεται μέσα τους. Χαρακτηρίζει τον Έλληνα αγωνιστή ως την προσωποποίηση της ανδρείας και της γενναιότητας, σε αντίθεση με τους Τούρκους δυνάστες, οι οποίοι απεικονίζονται ως το απόλυτο κακό. «Αυτό δημιουργεί μια σύγκρουση του καλού με τον κακό, μια προοπτική που ακολουθήθηκε από όλους τους καλλιτέχνες», αναφέρει.

Τα παραπάνω αναλύονται σε ένα ειδικό κεφάλαιο του βιβλίου, με τίτλο «Σύγκρουση Πολιτισμών», όπου ο συγγραφέας εκτιμά ότι οι ζωγραφιές αυτές αποτελούν σπουδαία τεκμήρια της πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς. «Σε πολλές από αυτές τις εικόνες, η ελληνική σημαία και αρχαία μνημεία προβάλλαται με τρόπο που υποδηλώνει την κληρονομιά που φέρουν οι Έλληνες αγωνιστές», σχολιάζει.

Ο Ευγένιος Ντελακρουά, ο Μάρκος Μπότσαρης, τα γεγονότα στο Μεσολόγγι και πολλοί άλλοι καλλιτέχνες και θέματα από την εποχή εκείνη, όπως οι πρωτοπόροι Θεόδωρος Βρυζάκης και Διονύσιος Τσόκος, αναλύονται σε ειδικά κεφάλαια του βιβλίου.

Ο στόχος του βιβλίου είναι να αναδείξει ότι μέσα από τις καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις μπορεί κανείς να εκτιμήσει και να ερμηνεύσει τις ιδέες, τις πολιτικές και το πολιτισμικό γίγνεσθαι του 19ου αιώνα, προβάλλοντας τις συνδέσεις ανάμεσα στα ιστορικά γεγονότα και τους καλλιτέχνες που τα αποτύπωσαν εικαστικά.