Η Αυξανόμενη Αντισυστημική Αθωότητα στους Σύγχρονους Πολίτες

Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μια αυξανόμενη τάση στους ανθρώπους γύρω μας, που δείχνουν να προσεγγίζουν την πραγματικότητα με μια αντισυστημική αμεριμνησία. Διαδίδεται η αντίληψη «γαία περί μιχθήτω», που αποτυπώνει μια αδιαφορία για την κατεύθυνση των γεγονότων και τις επικείμενες εξελίξεις, ανεξαρτήτως των επακόλουθων επιπτώσεων.

Η ολοκληρωμένη φράση προέρχεται από την κλασική αρχαία ελληνική γραμματεία: «ἐμοῦ θανόντος γαῖα μιχθήτω πυρί», η οποία υποδηλώνει έναν ακραίο βαθμό αναισθησίας και περιθωριοποίησης, όπου η πλήρης αδιαφορία δεν είναι απλώς μια νοοτροπία, αλλά και αποτέλεσμα του κοινωνικοοικονομικού αποκλεισμού.

Η εύκολη κριτική που αποδίδει τη label “ψεκασμένοι” σε κάθε απεγνωσμένο άτομο, δείχνει μια επικίνδυνη σύνθεση και αστοχία να αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα γύρω μας. Είναι σαφές πως οι ανάλγητες κυβερνήσεις και οι διεφθαρμένες ελίτ συμβάλλουν στην ενίσχυση αυτής της απογοήτευσης. Η οικονομική αστάθεια και η αύξηση των ανισοτήτων δημιουργούν μία κοινωνία όπου οι πολίτες νιώθουν ότι το πολιτικό σύστημα εξυπηρετεί τους ισχυρούς, ενισχύοντας ταυτόχρονα την αίσθηση της κοινωνικής αδικίας.

Η ψηφιακή πληροφόρηση και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δίνουν τη δυνατότητα σε εναλλακτικές και ριζοσπαστικές αφηγήσεις να εξαπλωθούν, προγραμματίζοντας νέες πολιτικές και κοινωνικές μελέτες. Υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση ότι τα παραδοσιακά κόμματα παλεύουν με την αναποτελεσματικότητα και τη διαφθορά, αδυνατώντας να ανταποκριθούν στις σύγχρονες προκλήσεις, όπως η ανεργία και η ακρίβεια, γεγονός που εξηγεί μερικώς τις αντισυστημικές τάσεις.

Η αδιαφορία προς τους θεσμούς φαίνεται να ενισχύεται εν μέσω των αυταρχικών καθεστώτων, όπως για παράδειγμα η Τουρκία και η Κίνα, όπου οι δημοκρατικές διαδικασίες έχουν καταπατηθεί. Ορισμένοι άνθρωποι εκφράζουν μία αξιοσημείωτη προτίμηση για αυταρχικούς ηγέτες που παρέχουν ψίχουλα, από την προτροπή τους να συμμετέχουν στις δημοκρατικές διαδικασίες που οι ίδιοι θεωρούν υποκριτικές.

Παράλληλα, παρατηρούμε ότι οι αυταρχικοί ηγέτες δεν δρουν μόνοι τους. Οι χώρες που προαναφέρθηκαν διαχειρίζονται την εξουσία από έναν περιορισμένο κύκλο πίστης, όπου οι δεσμοί της εξουσίας παραμένουν αυστηρά ελεγχόμενοι. Αυτή είναι η σύγχρονη τραγωδία που προκαλεί ανησυχία και δυσαρέσκεια στους πολίτες.

Η ιστορία της αντίστασης κατά του “συστήματος” είναι μακριά και ποικιλόμορφη, από τη Γαλλική Επανάσταση του 1789 μέχρι τους ταξικούς αγώνες του 19ου αιώνα, με τον Κάρολο Μαρξ να προτείνει την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος. Στον 20ό αιώνα, οι αντισυστημικοί σχηματισμοί κυμαίνονταν από τον φασισμό και τον εθνικοσοσιαλισμό μέχρι τη σύγχρονη εποχή, που βλέπει την άνοδο του αριστερού και δεξιού λαϊκισμού, καθώς και τη διάδοση θεωριών συνωμοσίας και fake news μέσω των ψηφιακών πλατφορμών.

Οι αλλαγές στις κοινωνικές απαιτήσεις επιτάσσουν τα λεγόμενα συστημικά κόμματα να προσαρμοστούν, διότι η εξέλιξη της κοινωνίας θα είναι και για αυτά βασανιστική. Όπως είχε δηλώσει και ο Μπόμπ Ντύλαν στο «The times the are a –changing», οι καιροί αλλάζουν και οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να παραμένουν στατικές.

Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 04.05.2025