Η Γλωσσική Πολυμορφία ως Πολιτιστική Αντίσταση

Σε έναν κόσμο όπου η γλωσσική ομογενοποίηση φαίνεται αναπόφευκτη και η αγγλική γλώσσα κυριαρχεί στο παγκόσμιο ψηφιακό και πολιτιστικό λόγο, ο Ξαβιέ Νορτ (Xavièr North) υπερασπίζεται τη σημασία της γλωσσικής πολυμορφίας. Αποτελεί αυτή η πολυμορφία πράξη πολιτιστικής αντίστασης και συλλογικής μνήμης. Για τον Γάλλο διανοητή και διπλωμάτη, η γλώσσα δεν είναι απλώς ένα εργαλείο επικοινωνίας, αλλά ένα πεδίο πολιτιστικής ταυτότητας, συλλογικής μνήμης και πολιτικής βούλησης.

Ως Πρόεδρος της Alliance française του Παρισιού και πρώην γενικός εντελωνιστής για τη γαλλική γλώσσα στο Υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας, ο Νορτ έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση και προώθηση της γαλλικής γλώσσας διεθνώς. Υπό την επιμέλεια του, η μόνιμη έκθεση στην Cité International de la Langue Française, στο κάστρο Βιλ-Κοτερέ, αναδεικνύει τη γλώσσα ως ένα δυναμικό πεδίο φαντασίας, ταυτότητας και πολιτικής βούλησης.

Η Σημασία του Château de Villers-Cotterêts

Κατά τη διάρκεια μιας πολυδιάστατης συνέντευξης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Νορτ αναφέρθηκε στον συμβολισμό του Château de Villers-Cotterêts, ενός αναγεννησιακού κάστρου που κατέχει κεντρική θέση στη γαλλική πολιτιστική φαντασία. Εκεί, το 1539, ο βασιλιάς Φραγκίσκος Α’ υπέγραψε το Διάταγμα του Villers-Cotterêts, καθιστώντας τα γαλλικά την επίσημη γλώσσα διοίκησης του βασιλείου. Αυτή η στιγμή αποτέλεσε κομβικό σημείο στην ιστορία της γαλλικής γλώσσας.

Ο Νορτ εξηγεί ότι το κάστρο υπήρξε χώρος χαράς για τον βασιλιά και, μετά την παραμέλησή του στον 20ό αιώνα, έπρεπε να ξαναβρεί τη θέση του. Μέχρι το 2017, όταν ο Εμανουέλ Μακρόν αποφάσισε να το αποκαταστήσει και να το αφιερώσει στη γαλλική γλώσσα. «Εδώ έγινε η επίσημη γλώσσα της Γαλλίας», λέει με υπερηφάνεια ο Νορτ.

Οι Προκλήσεις της Γλωσσικής Πολυμορφίας

Στην πανδημία της παγκοσμιοποίησης, οι γλώσσες βρίσκονται σε συνεχή επαφή. Ο Νορτ τονίζει τη σημασία των γλωσσικών ανταλλαγών, αλλά και τους κινδύνους που αυτές ενέχουν. «Η κυρίαρχη γλώσσα γίνεται κυρίαρχη παντού… όπως τα αγγλικά», σχολιάζει. Η ανισορροπία αυτή καθιστά τις ισχυρές γλώσσες ικανές να συνθλίβουν τις αδύναμες. Υπογραμμίζει πως η γλωσσική πολιτική δεν είναι απλώς θέμα διατήρησης των γαλλικών, αλλά και όλων των γλωσσών.

Ακόμα και με την κυριαρχία της αγγλικής, τα γαλλικά κατέχουν μια μοναδική θέση. Συγκεκριμένα, ο Νορτ αναφέρει ότι τα γαλλικά είναι μια «παγκόσμια γλώσσα», τεκμηριώνοντας τη θέση τους στην Αφρική και την Καραϊβική. Για να διατηρηθεί μια γλώσσα, αναφέρει τέσσερις κρίσιμες προϋποθέσεις: αποδοτικότητα, λειτουργικότητα, λογοτεχνική διάσταση και πολιτική βούληση.

Η Γαλλία φημίζεται για τον συγκεντρωτισμό της στη γλωσσική της ταυτότητα, αλλά ο Νορτ επισημαίνει ότι διαθέτει την πλουσιότερη γλωσσική κληρονομιά στην Ευρώπη με πάνω από 50 περιφερειακές γλώσσες. Ωστόσο, αυτές οι γλώσσες «απειλούνται» εξαιτίας της αδυναμίας τους, απαιτώντας νέες προσεγγίσεις και δημόσιους πολιτικούς σχεδιασμούς για την επιβίωσή τους.

Ο Ψηφιακός Κόσμος και οι Γλώσσες

Η ψηφιακή εποχή κρύβει τις δικές της προκλήσεις για τις γλώσσες. Ο Νορτ υπογραμμίζει την ανάγκη της παρουσίας των γλωσσών στον ψηφιακό τομέα και αναφέρει ότι τα γαλλικά βρίσκονται στην πέμπτη θέση στη Wikipedia, γεγονός που μαρτυρά τη δυναμική τους. Ωστόσο, προειδοποιεί για την υπεροχή της αγγλικής στην όρολογία που σχετίζεται με ψηφιακή τεχνολογία και την απώλεια των εγχώριων λέξεων:

«Οι δανεισμένες λέξεις δεν θα πρέπει να εκτοπίζουν τις εγχώριες, αλλά να ενσωματώνονται», είναι η προτροπή του.

Η Πολιτιστική Διασταση της Γλώσσας

Ο Νορτ κλείνει τη συνέντευξή του με μια συγκινητική αναφορά στον φίλο του, τον Ελληνογάλλο συγγραφέα Βασίλη Αλεξάκη, και υπογραμμίζει πως η γλώσσα είναι ποτέ στατική. Εξελίσσεται, απορροφά νέες επιρροές και αντανακλά τον κόσμο γύρω της. Η προστασία και η καλλιέργεια της γλώσσας είναι αναγκαίες για την επιβίωσή της, καθώς «το να διαφυλάσσεις μια γλώσσα είναι σαν να διαφυλάσσεις έναν ολόκληρο τρόπο θέασης του κόσμου», καταλήγει.